Op donderdag 31 oktober 2019 behandelde de gemeenteraad van de Utrechtse Heuvelrug de begroting voor de jaren 2020-2023. Tijdens de oordeelvorming vertelde fractievoorzitter Nienke van der Veen van OPEN dat haar fractie de begroting heeft bekeken in het licht van de waarden van OPEN, sociaal en groen. Op maandag 11 november neemt de raad een besluit.

Nienke van der Veen: ‘De komende jaren staan we als gemeente voor een aantal pittige opgaven. De keuzes die we gaan maken, zijn zeer bepalend voor hoe we met elkaar samenleven in onze dorpen, en voor de inrichting van ons landschap.

En daarbij merken we, sterker misschien dan ooit tevoren, dat de keuzes die wij hier in de Utrechtse Heuvelrug maken, onlosmakelijk zijn verbonden met onze regio, met ons land, en zelfs met de wereld. We moeten nu met z’n allen veranderingen gaan doorvoeren om klimaatverandering tegen te gaan, om de generaties na ons de kans te geven te overleven op deze planeet. Dit vergt inspanningen en aanpassingen van iedereen.

Vanavond ligt de begroting voor. Wij hebben hiernaar gekeken in het licht van onze waarden, sociaal en groen, en in het licht van ons verkiezingsprogramma. Als OPEN staan we voor een duurzame, groene toekomst, en voor een sterk sociaal stelsel. Voor solidariteit met inwoners die afhankelijk zijn van een uitkering of van zorg en solidariteit met inwoners die hulp nodig hebben, bijvoorbeeld door schuldenproblematiek. Zij kunnen op onze steun blijven rekenen, ondanks dat we soms pijnlijke keuzes moeten maken die ook hen raken.

Een aantal feiten op een rijtje
Allereerst nog maar even terug naar de financiële problemen waarmee onze gemeente te maken heeft gekregen. De uitgaven zijn de afgelopen jaren uit de pas gaan lopen met onze inkomsten. De oorzaak is een toenemende vraag in het sociaal domein en vooral een te kleine bijdrage van het Rijk aan deze kosten. Op dit moment zijn onze uitgaven circa 6 miljoen hoger dan wij vergoed krijgen van het Rijk.

Een ander heikel punt is dat de bijdrage die onze gemeente uit het Gemeentefonds krijgt veel lager is dan in andere gemeenten. Als we bijvoorbeeld naar 2018 kijken, dan bedroeg deze ongeveer 1.170 euro per inwoner, terwijl dit in andere Nederlandse gemeenten gemiddeld 1.600 euro is. Dat scheelt nogal.

Daarnaast speelt onze schuldpositie een grote rol bij onze financiële problemen. Tijdelijke tekorten zijn in de regel prima op te vangen als je een financiële buffer of een beperkte schuld hebt. Je kan dan tijdelijk extra lenen om de tijdelijke extra uitgaven te betalen. Wij als gemeente hebben geen financiële buffer en onze schulden zijn torenhoog.

Hoe verhoudt zich nu deze begroting met onze uitgangspunten?
Als OPEN vinden wij het daarom belangrijk dat de begroting van onze gemeente sluitend is, en ook nog eens in staat om kleine tegenvallers op te vangen. We zijn daarom blij om te zien dat de jaarschijf 2020, waar we begin november over besluiten, een positief saldo laat zien van 0,7 mln.

In aanvulling op de bezuinigingen die we reeds hebben gedaan, worden er nu nieuwe bezuinigingen door het college voorgesteld, in combinatie met een lastenverzwaring voor inwoners. Uitgangspunt daarbij is het behoud van voorzieningen en de zorg voor kwetsbare inwoners. We hebben tijdens de bespreking van de Kadernota al onze zorgen uitgesproken over de bezuinigingen op het minimabeleid, consultatiebureaus en bibliotheken. In het huidige voorstel staan nieuwe bezuinigingen, waarvan we nog niet precies weten hoe deze uit zullen pakken, zoals op de vroeg- en voorschoolse educatie. We zijn blij dat dit wordt gemonitord.

Net als het college vinden wij de lastenverzwaring voor inwoners verdedigbaar. We vinden het namelijk belangrijk:

  1. dat het hoge niveau van de voorzieningen in onze gemeente zoveel als mogelijk in stand blijft;
  2. dat deze voorzieningen toegankelijk blijven voor de inwoners die dat het hardste nodig hebben;
  3. dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen;
  4. en dat onze schuld niet naar toekomstige generaties wordt doorgeschoven.

In het voorstel van het college staat dat de budgetten voor de Omgevingswet en de Energietransitie meer worden gefaseerd in tijd en gereduceerd in volume. Als wij dat lezen, moeten we wel even slikken. Want het zijn beide belangrijke projecten met grote impact op onze waardevolle natuur, op onze verschillende landschapstypen en op de duurzaamheid van onze gemeente in de volle breedte. Het is voor ons sowieso moeilijk te verkroppen dat duurzaamheidsmaatregelen worden vertraagd of uitgesteld. Zowel op korte als lange termijn zouden we graag grote stappen zetten. Maar onze huidige financiële situatie staat niet toe dat we op dit moment zelf al aanzienlijke investeringen in duurzaamheid doen. Wij vinden dat de rijksoverheid snel duidelijkheid moet geven en over de brug moet komen met extra middelen.

Tijdens de consultatie hebben de inwoners ons meegegeven dat wij moeten streven naar een sobere gemeente. Wij hebben onze gemeente vergeleken met andere gemeenten en daaruit bleek dat wij relatief weinig ambtenaren hebben. Het college ziet geen verdere besparingsmogelijkheden op het ambtelijk apparaat. Wij delen deze conclusie en willen hierbij onze grote waardering uitspreken voor het werk en voor de loyaliteit van onze ambtenaren.

Onze conclusie
We accepteren deze begroting, ondanks de pijnpunten, en zullen zelf geen amendementen of moties indienen. Wij hadden liever meer geld gereserveerd voor duurzaamheid en voor de ondersteuning van inwoners die dat nodig hebben. We accepteren dat de versobering, tezamen met de lastenverzwaring, het enige scenario is waarbij we ook op lange termijn sociaal en groen kunnen blijven als gemeente.’